اصول ارگونومی واستانداردهای ابعادی در طراحی کابینت آشپزخانه

در این مقاله که توسط کارشناسان گروه طراحی داخلی و معماری خانه تهیه و تنظیم شده است،سعی بر آن شده است که در مورد طراحی داخلی یکی از مهمترین بخش های یک خانه که در مواردی به قلب خانه تعبییر شده است،یعنی طراحی داخلی آشپزخانه و به تبع آن طراحی کابینت آشپزخانه بپردازیم و شما را با اصول اولیه ابعادی در طراحی کابینت آشپزخانه آشنا سازیم.

در طراحی داخلی آشپزخانه ها علاوه بر ایجاد ظاهری زیبا، رعایت اصول ارگونومی و اصول ابعادی متناسب با آناتومی بدن انسان که در قالب استاندارد های طراحی کابینت آشپزخانه ارائه می شود،از اصول اولیه ای است که یک طراح داخلی حرفه ای بایستی از آن اطلاع کامل داشته باشد.

علت بوجود آمدن استاندارد های ابعادی در طراحی کابینت آشپزخانه:

در طراحی کابینت آشپزخانه در صورتی که بخواهیم مبنا را بر اساس کاربران یا ویژگی های فیزیولوژیکی متناسب با افراد ساکن در آن واحد مسکونی طراحی کنیم،بایستی ابعاد و اندازه ها را بر مبنای ویژگی های فردی افراد با مشخصات خاص خود طراحی کنیم که برای جلو گیری از بوجود آمدن اختلاف نظر و چند سلیقگی در کار بایستی از یک سری اصول و استاندارد برای طراحی کابینت تبعیت کنیم که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت.

یک روش منطقی در جهت رفع مشکلات ناشی از اختلافات سلیقه در طراحی کابینت آشپزخانه ها ، ساخت کابینت هایی است که طبق ابعاد و اندازه های استاندارد در بدن انسان قابل تنظیم باشد. این نوع کابینت بایستی نه تنها مورد استفاده افراد بلند قد یا کوتاه قد باشد؛ بلکه سالخوردگان و معلولین نیز بتوانند از آنها استفاده کنند.

استاندارد ابعادی در طراحی کابینت آشپزخانه:

در ادامه مطالب ابعاد و اندازه های استاندارد مورد نیاز در طراحی کابینت ها، کمدها، قفسه ها، لوازم اصلی، صفحات پیشخان یا کانتر آشپزخانه،ابعاد استاندارد یونیت ها، فاصله های افقی، فاصله های عمودی و … به تفصیل آمده است تا بدانیم بر چه اساسی باید فضای آشپزخانه را متناسب با ابعاد انسانی و با حداکثر کارایی طراحی کنیم.

در ادامه ابتدا اندازه های استاندارد کابینت­ ها را به طور تفکیک شده آورده، سپس فاصله های افقی و عمودی کابینت ها را از یکدیگر مشخص کرده ایم تا حداقل و حداکثر فواصل و اندازه های استاندارد مشخص شود.

ابعاد یونیت های مختلف کابینت :

1-عرض کابینت زمینی:

30 – 40 – 50 – … – 120 سانتیمتر.

2- عرض کابینت زمینی زیر سینک:

90 – 100 – 120 سانتیمتر.

3-  عرض کابینت دیواری یا هوایی:

30 – 40 – 50 – 60 – 100- 120 سانتیمتر.

4-  عرض کمد ها یا کابینت های ایستاده با قابلیت نصب اکسسوری:

30 – 40 – 50 – 60 – … – 100 سانتیمتر.

5-  عمق کابینت زمینی:

55 – 60 سانتیمتر.

نکته مهم:

• عمق کابینت زمینی به علت وجود تجهیزات آشپزخانه نظیر سینک ،گاز،ماشین ظرفشویی و لباسشویی بایستی از ابعاد استاندارد که عموما عمق یونیت 55 و عمق صفحه کابینت 60 سانتیمتر است تبعیت کند.

6-  عمق کابینت دیواری یا هوایی:

30 – 35 – 45 سانتیمتر.

7-  عمق کمد ها و کابینت های ایستاده :

60 سانتیمتر.

نکته مهم:

• در صورتی که کابینت های ایستاده محل نصب تجهیزاتی نظیر فر توکار،ماکروویو توکار و اسپرسو یا قهوه ساز باشد حتما بایستی با عمق و عرض 60 سانتی متر اجرا گردد.
• در صورتی که در کابینت ایستاده بخواهیم اکسسوری های سبد دار یا اصطلاحا سوپر مارکت نصب کنیم حتما بایستی بر اساس ابعاد و اندازه های استاندارد این اکسسوری ها طراحی گردد.

8-  عمق صفحات روی کابینت:

60 – 65 – 70 سانتیمتر.

 نکات مهم:

• صفحات روی کابینت زمینی معمولا بر اساس ابعاد استاندارد که 60 سانتی متر است طراحی می شوند.علت اصلی آنها استفاده از ابعاد استاندارد صفحاتی از جنس کورین ،کوارتز و hpl در روی صفحه کابینت است.
• در صورت استفاده از ابعادی بزرگتر که عموما در طراحی کانتر های آشپزخانه ها با فرم های مختلف که به صورت جزیره و اپن طراحی می شوند حتما بایستی ابعاد استاندارد متریال مورد استفاده در طراحی لحاظ گردد.
• در صورت استفاده از صفحات کورین و کوارتز در طراحی سطوح روی کابینت بایستی به این نکته توجه کرد که این صفحات به علت وجود خاصیت یکپارچه سازی میتوان تا هر عرضی را بدونه درز اجرا کردند.

9-  ارتفاع کمد های دیواری یا ایستاده:

بلندترین ارتفاع کابینت های دیواری 180 – 220  سانتیمتر  می باشد.

نکته مهم:

• ارتفاع کابینت ایستاده بایستی بر اساس معیار هایی نظیر نوع تجهیزات و اکسسوری های قابل نصب در آن و نوع یراق آلات مورد استفاده در کابینت که توانایی تحمل درب ها با ارتفاع های زیاد را دارا هستند مشخص شود.

10-  ارتفاع یونیت کابینت زمینی:

 ارتفاع یونیت کابینت های زمینی بدونه احتساب پاخور و صفحه روی کابینت در انداز های 70 – 72 -…-76  سانتیمتر متغیر می باشد.

نکته مهم:

• ارتفاع کابینت ها در محل هایی که تجهیزاتی نظیر گاز مبله ،ماشین ظرفشویی و لباس شویی قرار می گیرند حتما بایستی با احتساب پاخور وصفحه کابینت 90 سانتی متر در نظر گرفته شود.

11-  ارتفاع کابینت دیواری با هوایی:

50 – 70 – 90 سانتیمتر

 نکته مهم :

• در طراحی کابینت هوایی بایستی ارتفاع را بر اساس تجهیزات قابل نصب در روی کابینت هوایی نظیر آبچکان و هود مشخص کرد ولی در طرح های امروزی عموما کابینت هوایی را به سقف های اصلی یا سقف های کاذب ایجاد شده توسط سیستم های کناف می چسبانند و فاصله بین کابینت هوایی و سقف را با تاج کابینت می پوشانند.

12-  ارتفاع سطح روی کابینت زمینی از کف:

 سطح کابینت زمینی از کف به علت نصب تجهیزات آشپزخانه نظیر گاز و ماشین ظرفشویی و لباشویی بایستی 86 سانتیمتر در نظر گرفته شود.

13-  ارتفاع پاخور کابینت:

پاخور یا پایه کابینت به اندازه کافی  باید در سطح عقب تری از کابینت نصب گردد تا کار بر در هنگام استفاده بتواند به راحتی کنار کابینت فعالیت داشته و حرکت کند بدون اینکه پا به آن گیر کند.که عموما در در عمق 7.5 سانتیمتری نسبت به عمق صفحه کابینت قرار می گیرد و در ارتفاع های 10 – 12 – 14 – 18 سانتیمتر اجرا می گردد.

14-  ارتفاع سطح زیر کابینت دیواری:

 ارتفاع تا سطح زیرین کابینت هوایی عموما ابعادی بین 135 تا 150 سانتیمتر  می باشد که البته به نوع کابینت هوایی اجرا شده و فضای بین کابینت زمینی و هوایی وابسته است.

نکته مهم:

• فضای بین کابینت زمینی و هوایی عموما بین 50 تا 60 سانتی متر متغیر است.

فواصل افقی وعمودی پیشخان ها و کابینت های در کابینت آشپزخانه:

فواصل افقی:

در ادامه به بررسی فواصل افقی یا فضاهای دسترسی و محدوده ارتباط و کار بین دو کابینت و یا میز کانتر و کابینت را در حالت های مختلف بررسی خواهیم کرد.

• فاصله افقی بین دو کابینت با دو محدوده کار و محدوده ارتباطی برای دو نفر، حداکثر 152 -167 سانتیمتر می باشد.
• حداقل فاصله بین دو کابینت 122 سانتیمتر می باشد. این حداقل فضا برای دسترسی راحت به وسایل موجود در کابینت ها و تردد دو نفر می باشد.
• فاصله بین لبه صفحه کابینت و نزدیک ترین مانع فیزیکی  122 سانتیمتر می باشد.
• محدوده ارتباط و رفت آمد در آشپزخانه 61 -76 سانتیمتر می باشد.
• محدوده کار جهت استفاده از فضای بین کابینت 91 سانتیمتر می باشد.

فواصل عمودی:

در ادامه به فواصل عمودی بین کابینت های زمینی و هوایی و محدوده های لازم جهت دسترسی به بخش های ارتفاعی مختلف می پردازیم.

• ارتفاع کابینت ها متناسب با قد کاربران تغییر می کندکه در ادامه به استاندارد های ارتفاعی اشاره خواهیم کرد.
• خط افق متوسط برای خانمها و آقایان 150 سانتیمتر می باشد.
• حداکثر ارتفاع طبقات کابینت دیواری با در نظر گرفتن وجود کابینت زمینی برای خانمها 175سانتیمتر و برای آقایان 183 سانتی متر می باشد.
• حداکثر ارتفاع طبقات کابینت هوایی بدون وجود کابینت زمینی در زیر آن برای خانمها 183 سانتی متر و برای آقایان 193 سانتی متر می باشد.
• ارتفاع سطح روی کابینت و یا پیشخان از روی زمین 89 -91 سانتیمتر می باشد.
• ارتفاع از روی پیشخان تا سطح زیر کابینت دیواری یا همان فضای بین کابینتی 50 تا 60 سانتیمتر می باشد.
• ارتفاع کابینت زمینی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است که طبق استاندارد لوازم آشپزخانه مانند:ماشین ظرف شویی، ماشین لباس شویی نباید کمتر از 86 سانتیمتر باشد.
• ارتفاع کابینت دیواری از روی صفحه کابینت نباید از 40 سانتیمتر کمتر باشد چنانچه کمتر از حد مجاز باشد،انتهای صفحه کاربری خود را از دست می دهد و فرد نمی تواند دید کافی به روی صفحه کابینت داشته باشد.

فواصل افقی و عمودی برای طراحی میزهای آشپزخانه ( کانتر آشپزخانه):

 میز های کانتر در آشپزخانه ها در طرح ها و ابعاد و فرم های مختلف اجرا می شوند. یک میز کانتر بسته به ابعاد فضا می تواند به صورت اپن و یا جزیره و یا هر صورت دیگر طراحی و اجرا شوند.

• برای راحت نشستن هر فرد پشت میز (کانتر) بهتر است فضایی به اندازه60 تا 76 سانتیمتر  در حالت نشسته و در نظر گرفته شود.
• اگر ارتفاع میز 91 سانتیمتر باشد بایستی از صندلی های مخصوص پشت کانتر آشپزخانه با جای پای محکم استفاده گردد.
• ارتفاع پیشخان و یا کانتر  اکثر میزهای آشپزخانه 89 -91 سانتیمتر می باشد که ارتفاع مناسبی جهت کار در حالت ایستاده و استفاده از صندلی های پشت پیشخان می باشد.
• اما برای افراد نشسته در حال کار ارتفاع 81 سانتیمتر کافی به نظر می رسد و در صورت لزوم می توان از صندلی های معمولی با کاربری میز ناهار خوری یا صبحانه خوری از آن استفاده کرد.
• محدوده بحرانی یا سطح پیشخانی که به عنوان میز کار استفاده می شود حداقل 7/45 سانتیمتر می باشد.
• ارتفاع صندلی های پشت پیشخان آشپزخانه عموما 56-61 سانتیمتر می باشد.
• فاصله بین سطح میز صبحانه خوری تا زیر کابینت دیواری: 76 سانتیمتر می باشد.

محدوده صفحه کابینت مشترک بین ظرف شویی و یخچال جهت استفاده آسان از سینک ظرفشویی:

• محدوده بحرانی استفاده از پیشخان کار توسط یک کاربر در حالت ایستاده (فاصله از پیشانی صفحه کابینت تا پشت فرد) حداقل ابعاد بدن یک انسلن 7/45 سانتیمتر می باشد.
• البته طول پیشخان مشترک بین سینک ظرف شویی و یخچال به اندازه بدن هر فرد بستگی دارد،که عموما 106 سانتیمتر می باشد.

فواصل مورد نیاز در مجاورت محوطه ظرف شویی:

بیشترین وقت صرف شده در آشپزخانه در کنار سینک ظرفشویی می باشد بنابراین بهتر است در محلی با تهویه مناسب و عموما در کنار پنجره کار شود تا دید مناسب و نورگیری بهتری داشته باشد.

• فاصله ارتفاع شروع پنجره از روی سینک حداقل باید 10 سانتیمتر بالاتر باشد.
• لگن سینک بایستی حداقل از دو طرف 61 سانتیمتر فضای کار داشته باشد.
• ماشین ظرفشویی نیز باید در مجاورت سینک ظرفشویی اجرا گردد تا در زمان قرار دادن ظروف داخل آن کمترین فاصله را داشته باشند.
• حداقل فاصله جهت استفاده از ماشین ظرف شویی ( حداقل فاصله بین پیشخان و دیوار و یا دیگر موانع) 101 سانتیمتر بایستی باشد.
• برای وجود محدوده ای برای حرکت و ارتباطات در زمان استفاده از ماشین ظرفشویی بایستی 76 – 91 سانتیمتر به عدد قبلی اضافه گردد.
• ارتفاع پیشخوان در محل سینک ظرفشویی عددی بین 88تا حداکثر 104 سانتی متر می تواند باشد.
• اگر بالای ظرف شویی پنجره وجود ندارد ارتفاع بین کابینتی تا یونیت آبپچکان دیواری نباید از 55 تا 60 کمتر باشد.

فواصل مورد نیاز در مجاورت یخچال:

در تصویر زیر یخچال بر روی کف زمین قرار دارد. در این تصویر که به صورت نمای برش خورده جانبی است،که قسمتهای رنگی شامل محدوده هایی است که دسترسی به آن راحت تر می باشد، که در ادامه به استاندارد هایی در مورد محل قرارگیری یخچال اشاره خواهیم کرد.

• محدوده استفاده راحت از یخچال زمانی که در یخچال باز است  91 سانتیمتر است.
• ارتفاع یخچال زمینی یا فریزر 89 – 91 سانتیمتر است.
• ارتفاع یخچال ایستاده بسته به انتخاب نوع یخچال متغیر است و از  140- 177 سانتیمتر متغیر می باشد.
• در صورت قراردادن یخچال ها در داخل کاور بایستی از طرفین و بالا فضایی جهت هوا خور در نظر گرفته شود.
• فاصله بین یخچال و مایکروفر یا فر تو کار بایستی  5/7 سانتیمتر باشد.
• میزان فضای کناری برای بازشو دو یخچال کنار هم 3 تا 5 سانتیمتر می باشد.
• برای یخچال کار شده در کابینت یا تو کار حتماً باید در پایین آن یک فضا برای تهویه موتور وجود داشته باشد، حدود 20 سانتیمتر مربع می باشد.
• عرض استاندارد فضای قرار گیری  یخچال با توجه به انتخاب نوع یخچال ها متفاوت می باشد و بین 90 تا 130 سانتی متر متغیر می باشد.
• عمق کاور یخچال ها با توجه به نوع و فوت یخچال های متفاوت می باشد و با احتساب هواخور بین 75 تا 90 سانتی متر متغیر می باشد.
• چنانچه یخچال و اجاق گاز در مجاورت هم قرار دارند باید بین این دو از یک لایه عایق حرارتی استفاده شود تا مانع از خطر آتش سوزی و کاهش راندمان یخچال شود.

 فواصل مورد نیاز در مجاورت اجاق گاز:

• اجاق گاز نباید در گوشه کابینت و در کنج ها و یا در مجاورت در یا پنجره گذاشته شود زیرا ( امکان خاموش شدن شعله ها یا آتش سوزی پرده پنجره وجود دارد)
• سطح دیوار پشت اجاق گاز بهتر است از جنس مواد سختی مانند فلز یا کاشی و سنگ باشد که هم در کیفیت و استحکام  تاثیر گذار است و هم راحت تمیز گردد.
• حداقل فضای کار در دو طرف اجاق گاز 30 تا 38 سانتیمتر می باشد.
• حداقل فضای فاصله یا صفحه کابینت بین اجاق گاز و کابینت های ایستاده 60 سانتیمتر می باشد.
• فاصله لازم برای استفاده از فر توکار دیواری از سطح پیشخان روبرو حداقل 101 سانتیمتر می باشد.
• در طراحی لوازم آشپزخانه ارتفاع دید فرد بسیار مهم است و وسایل و تجهیزات آشپزخانه از جمله فر و ماکروویو تو کار بایستی در ارتفاعی قرار گیرند که به راحتی قابل دید باشند.
• ارتفاع اجاق گاز صفحه ای از کف 89 تا 92 سانتیمتر می باشد.
• ارتفاع فر توکار دیواری از کف تا زیر آن بایستی حداکثر 89 سانتیمتر باشد.
• عمق استاندارد برای فر و ماکروویو توکار با احتساب هواخور 61 – 66 سانتیمتر می باشد.
• محدوده فضا برای بازشو فر توکار دیواری 76 سانتیمتر می باشد.
• محدوده کاری برای استفاده از فر توکار دیواری 101 سانتیمتر می باشد.

گروه طراحی داخلی و معماری خانه که یکی از گروه های معماری پیشرو در زمینه طراحی داخلی در اصفهان و طراحی اصولی کابینت آشپزخانه در اصفهان می باشد،با بهره گیری از طراحان داخلی مجرب و آشنا به اصول و استاندارد های طراحی کابینت آشپزخانه آماده همکاری با کلیه پیمانکاران و مجریان ساختمانی می باشد.

از دیگر فعالیت های گروه طراحی داخلی و معماری خانه که به صورت تخصصی در آن فعالیت دارد،می توان به طراحی و اجرای دکوراسیون داخلی در اصفهان،اجرای کلیه مصنوعات چوبی خصوصا اجرای کابینت آشپزخانه در اصفهان ،طراحی و اجرای سیستم های کناف در اصفهان ،بازسازی ساختمان در اصفهان،طراحی و اجرای صفحات کورین و کوارتز در اصفهان،فروش و نصب کاغذ دیواری در اصفهان،طراحی و اجرای آینه های دکوراتیو در اصفهان و…….. اشاره کرد.