ضوابط آتش نشانی(راه های خروج از بنا و فرار از حریق )

یکی از مهم ترین مواردی که در طراحی پلان باید به آن توجه نمود بحث خروج از ساختمان در مواقع اضطراری می باشد چرا که در مواقعی مانند حریق ،زلزله و… افراد در ساختمان بتوانند در کمترین زمان و برخورد با کمترین موانع از فضا خارج شوند. در طراحی معماری این بحث به قدری حائز اهمیت است که مبحث سوم کتاب مقررات ملی ساختمان کامل به آن پرداخته است .در ادامه نیز سعی داریم به طور کامل به این موضوع بپردازیم.

فرصت برای خروج ایمن:

طراحی ، ساخت ، تجهیز و نگهداری هر ساختمان باید به گونه ای باشد که در هنگام خروج اضطراری در صورت بروز هر گونه سانحه ای ، متصرفان بتوانند در حد قابل قبولی فرصت کافی برای خارج شدن به صورت ایمن از ساختمان داشته باشند. و این راه های خروج مانع حرکتی برای افراد ایجاد نکند و همچنین باعث هراس نگردد. از مواردی که در ساخت راه های خروج باید به آن توجه نمود این است که تمامی این مسیر ها ایمن باشد و مصالح مورد استفاده از آن حداقل تا 1 ساعت مقاوم حریق باشند.

مشخص بودن راه خروج :

در هر بنا و ساختمانی باید توجه داشته باشیم که خروج ها به گونه ای طراحی شوند که افراد استفاده کننده به راحتی آن ها را ببینند و هنگام فرار در فضا گم نشوند. در غیر این صورت توصیه میشود راه های منتهی به خروج به صورت آشکار و واضح علامت گذاری شوند .این علامت گذاری ها باید به گونه ای انجام شوند که در پایان مسیر افراد را به محلی ایمن و بی خطر هدایت کند.

قفل و وسایل سد کننده :

استفاده از هرگونه قفل یا وسایل سد کننده راه ها که باعث تاخیر در خروج از ساختمان شود ممنوع است . استفاده از قفل در کاربری هایی مانند زندان ها و ندامتگاه ها نیز در گونه ای مجاز خواهد بود که مراقب به طور دائم در محل حضور داشته باشد که در مواقع بحرانی بتوان افراد را به محلی امن هدایت کند.

راه های خروج قائم:

راه های خروج قائم مثل پله ها نیز که هنگام فرار استفاده کنندگان از آن به طبقات پایینی هدایت میشوند باید تمام شرایط ذکر شده را داشته باشد همچنین طراحی و ساخت آن به گونه ای باشد که فضایی امن برای فرار متصرفان ایجاد شود. همچنین راه های خروجی قائم باید طوری دوربندی شود که از ورود شعله های آتش ،دود و … به طبقات دیگر جلوگیری کند.باید توجه داشت که مصالح مورد استفاده در راه های خروج قائم نیز باید مقاوم حریق در نظر گرفته شود .

پیوستگی راه های خروج:

باید در طراحی توجه داشته باشیم که مسیر های خروج توسط هیچ گونه عنصر یا فضایی قطع نشود این مسیر باید پیوسته و امن باشد. در مواردی پیش آمدگی های مجازی قابل استفاده هستند اما در غیر این صورت هیچ مانعی نباید در طی کردن این مسیر وجود داشته باشد.

باز شو ها و منافذ در دوربند خروج:

بازشوهایی که در راه های خروج قرار دارند باید به حداقل تعداد مورد نیاز کاهش یابند، همچنین تمام آن ها باید درهای مقاوم حریق در برابر آتش و خود بسته شو باشد که نه تنها در هنگام بروز آتش سوزی خود دچار حریق نشوند بلکه از ورود آتش و دود در مسیر های خروج جلوگیری کنند.

درها:در های خروج باید از ساختار متمایزی برخوردار باشند به طوری که به راحتی به عنوان در های خروج قابل تشخیص باشند. این در ها نباید با پرده ، آویز و تزئینات پنهان شوند.

نوع باز شدن در ها:تمام در های خروج باید از نوع لولایی باشند و در موارد زیر جهت باز شدن در باید موافق راه خروج باشند:

1. -در های واقع در دوربند های خروج
2. -در های واقع در فضاهای پرخطر
3. -در جایی که بار تصرف 50نفر و بیشتر باشد.

ایجاد هرگونه روزنه نفوذ، در دوربند های خروج ممنوع است مگر در موارد زیر:

1. -برای عبور کانال های هوا و در مواقعی که تراکم هوا و ایجاد فشار مثبت در درون دوربندی خروج ضروری اعلام شود.
2. -برای عبور لوله های مربوط به شبکه های آتش نشانی
3. -برای عبور لوله های برق ویژه فضای خروج

باید توجه داشته باشیم که در موارد فوق هم روزنه های خروج با مواد مناسب که از گسترش آتش جلوگیری میکند، محافظت شده باشد.

ارتفاع سقف در مسیر های خروج:

ارتفاع سقف راه های خروج در هیچ قسمتی نباید کمتر از 2.10متر باشد. وسایل کنترل کننده حرکت در مانند آرام بند ها یا نگهدارنده های در نیز نباید ارتفاع در را به کمتر از 195 سانتی متر کاهش دهند.

پیش آمدگی های افقی با ارتفاع بین 70تا 200 سانتی متر از سطح کف نباید  از 10سانتی متر عرض آن ها تجاور کند دلیل این دستور عمل، پیشگیری از برخورد افراد با این پیش آمدگی ها است زیرا تشخیص این موانع برای افراد نابینا و کم بینا در این ارتفاع وجود ندارد.

عرض گذرگاه خروج:

عرض گذرگاه خروج در هر کاربری بسته به بیشترین تعداد متصرفانی که مورد استفاده قرار میگیرد مصاحبه میشود. اما به هر حال این عدد نباید از 110 سانتی متر کمتر شود مگر در مواقعی که تعداد متصرفان کمتر از 50نفر باشد میتوان عرض گذرگاه خروج را 90سانتی متر در نظر بگیریم.

پلکان:

پلکان های واقع در مسیر خروج باید ساختاری پایدار و ثابت داشته باشند.

پاخور تمامی پله ها یک جنس و با یک نوع پرداخت و غیرلغزنده باشد.

عرض راه پله:هر راه باید 110سانتی متر عرض مفید داشته باشد.در هیچ قسمت طول مسیر نباید عرض راه پله کاهش یابد.

ارتفاع:ارتفاع غیر سرگیر هر پله حداقل 205سانتی متر در نظر گرفته شود.

هر کف پله حداقل28سانتی متر و حداکثر 2% شیب داشته باشد.

ارتفاع هر پله حداقل10و حداکثر 18 سانتی متر باشد.

آسانسور، پله برقی، پیاده روهای متحرک:

آسانسور ، پله برقی و پیاده رو های متحرک و هر آن چه با تجهیزات قابل استفاده هستند جزو راه های خروج در نظر گرفته نمیشود چرا که در هنگام بزور حادثه این تجهیزات خود میتوانند مخاطره آمیز باشند. برای مثال استفاده از تابلوی (در هنگام آتش سوری از پلکان خروج استفاده کنید ) بر در آسانسور ها الزامی میباشد. باید توجه داشت در هنگام طراحی، آسانسور ها و دستگاه پله نباید در یک شفت قرار داده شوند. مصالح مورد استفاده در آسانسور مثل کف پوش ،کابین و … نباید قابل اشتعال باشد.

جان پناه و حفاظ ها:

ارتفاع دست انداز ها یا جان پناه ها از سطح فضا یا بامی که عبور افراد به آن امکان پذیر است باید از کف تمام شده حداقل 110سانتی متر و از لبه پله یا سطح شیبدار حداقل 90سانتی متر باشد.

-درصورتی که جان پناه دارای لبه یا پیش آمدگی با پهنای حداقل 20سانتی متر باشد ارتفاع را میتوان 90سانتی متر در نظر گرفت.

-فاصله خالی بین دو نرده عمودی جان پناه نباید از 11سانتی متر بیشتر باشد.

-در جان پناه ها و دست انداز های شیشه ای، استفاده از شیشه ایمن و غیر ریزنده الزامی است.